کل هستی از چهار عنصر تشکیل شده است که عبارتند از:

آب، هوا، خاک و آتش

ارکان

بدن انسان نیز از این چهار عنصر یا رکن  تشکیل شده است. ارکان به صورت مستقل و جدا از هم در طبیعت یافت نمی شوند، بلکه تمایل به ترکیب با یکدیگر دارند. همچنین ارکان دارای کیفیت گرم، سرد، خشک و تر هستند. پایه و اساس طب سنتی ایران که بر مبنای فلسفه طبیعیات ارسطویی است بر همین کیفیت چهارگانه استوار است.

از فعل و انفعال ارکان با یکدیگر گرمی، سردی، تری و خشکی بر هم کنش کرده و مزاج را پدید می آورند. به بیان دیگر مزاج کیفیتی میانه است که از بر هم کنش عناصر (ارکان) پدید می آید.

مزاج

از یک دید کلی، افراد را می توان در گروه های مزاجی زیر قرار داد:

مزاج گرم و خشک (صفراوی) – عنصر غالب: آتش

مزاج گرم و تر (دموی) – عنصر غالب: هوا

مزاج سرد و خشک (سوداوی) – عنصر غالب: خاک

مزاج سرد و تر (بلغمی) – عنصر غالب: آب

مزاج شناسی علمی بسیار وسیع و گسترده برای تشخیص و درمان مشکلات جسمی و روحی است، زیرا تمامی جنبه‌های زندگی ما تحت تأثیر طبیعت بدنمان قرار دارد.

به طور کلی دو نوع مزاج وجود دارد: مزاج گرم و مزاج سرد. گروه گرم مزاج، خود به دو طبع صفراوی و دموی و گروه سرد مزاج به دو طبع بلغمی و سوداوی تقسیم می‌شود.

در طب سنتی ایران، مزاج‌ها به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌ها و خصوصیات خاص خود را دارند. این چهار مزاج عبارتند از: صفراوی، دموی، بلغم و سوداوی. در ادامه به توضیح هر یک از این مزاج‌ها می‌پردازیم:

▎1. مزاج صفراوی

• خصوصیات: افرادی که مزاج صفراوی دارند، معمولاً دارای انرژی بالا، خلاقیت و روحیه‌ای پرشور هستند. آن‌ها معمولاً دارای پوست گرم و زرد رنگ هستند و ممکن است به بیماری‌های کبدی و صفراوی مبتلا شوند.
• ویژگی‌های جسمی: پوست گرم و چرب، موهای نرم و لخت، اشتهای زیاد.
• مشکلات مرتبط: گرمازدگی، التهاب، عصبانیت، مشکلات کبدی و صفراوی.

▎2. مزاج دموی

• خصوصیات: افراد با مزاج دموی به طور کلی خوش‌اخلاق، اجتماعی و با روحیه‌ای شاداب هستند. آن‌ها معمولاً دارای پوستی روشن و گلگون هستند.
• ویژگی‌های جسمی: چاقی ملایم، پوست نرم و مرطوب، قدرت بدنی خوب.
• مشکلات مرتبط: افزایش فشار خون، مشکلات قلبی، بیماری‌های عروقی.

▎3. مزاج بلغمی

• خصوصیات: افرادی که مزاج بلغمی دارند، معمولاً آرام، متین و خونسرد هستند. آن‌ها ممکن است به راحتی دچار سردی و بی‌حالی شوند.
• ویژگی‌های جسمی: پوست سرد و مرطوب، موهای پرپشت و نرم، تمایل به چاقی.
• مشکلات مرتبط: مشکلات تنفسی، سرماخوردگی مکرر، مشکلات گوارشی.

▎4. مزاج سوداوی

• خصوصیات: افراد با مزاج سوداوی معمولاً عمیق، متفکر و گاهی اوقات دچار اضطراب یا افسردگی می‌شوند. آن‌ها ممکن است به راحتی دچار سردرگمی شوند.
• ویژگی‌های جسمی: لاغری یا چاقی غیرعادی، پوست تیره یا خشک، موهای خشک و شکننده.
• مشکلات مرتبط: اختلالات روانی، مشکلات گوارشی، بیماری‌های پوستی.

▎نکات مهم:

• تأثیر مزاج بر سلامتی: شناخت مزاج شخصی می‌تواند به فرد کمک کند تا رژیم غذایی مناسب‌تری انتخاب کند و از بیماری‌های مرتبط با مزاج خود پیشگیری کند.
• تعادل مزاج‌ها: در طب سنتی، حفظ تعادل میان این چهار مزاج بسیار مهم است. به همین دلیل توصیه می‌شود که افراد با توجه به مزاج خود از غذاها و نوشیدنی‌های مناسب استفاده کنند.
• تغذیه مناسب: هر مزاج نیاز به تغذیه خاص خود دارد. برای مثال، افراد با مزاج صفراوی باید از غذاهای سرد و مرطوب پرهیز کنند و برعکس.

با توجه به این اطلاعات، افراد می‌توانند با شناخت بهتر از مزاج خود، سبک زندگی سالم‌تری را انتخاب کنند.