نام تجاری گیاه:
Chicory
نام علمی گیاه:
.Cichorium pumilum Jacq
تاریخچه:
کاسنی یک گیاه چند ساله است که منشأ آن اروپا، هند و مصر است؛ به عنوان یک علف هرز در آب و هوای معتدل رشد می کند و در شمال اروپا به طور گسترده کشت می شود. ۵۰۰۰ سال پیش به عنوان یک گیاه دارویی توسط مصریان پرورش داده شد. کاسنی در دهه ۱۷۰۰ میلادی از اروپا به آمریکای شمالی برده شد. واژه کاسنی (chicoree)، یک کلمه فرانسوی است که به انگلیسی (chicory) نوشته می شود. همچنین ممکن است از کلمه مصری (Ctchorium) نیز گرفته شده باشد. یونان و رومیان باستان از کاسنی به عنوان سبزی و در انواع سالادها استفاده می کردند. در اوایل قرن ۱۷ میلادی کشت کاسنی به عنوان خوراک حیوانات در شمال اروپا آغاز شد.
خواص
۱- کاهش التهاب مفاصل
به طور سنتی کاسنی برای درمان آرتریت استفاده شده است و مطالعات نشان دادهاند که کاسنی ویژگیهای ضدالتهابی قابل توجهی دارد و به همین دلیل است که برای کاهش درد در شرایطی مانند استئوآرتریت کاربرد دارد. در مطالعهای که در سال ۲۰۱۰ انجام شد، ۷۰ درصد از افراد شرکت کننده در آزمایش که تحت درمان با کاسنی بودند، بهبود قابلتوجهی را در میزان درد مرتبط با بیماری استئوآرتریت گزارش کردند. همچنین کاسنی میتواند به عنوان یک عامل ضدالتهاب کلی برای انواع درد، دردهای ماهیچهای و دردهای مفصلی با منشأ التهاب استفاده شود.
۲- رفع یبوست
اینولین موجود در کاسنی نقش فیبر طبیعی را دارد. فیبر به حرکات روده ای کمک می کند ، حرکات دودی (پریستالتیسم) روده را بهبود و ترشح اسید معده را افزایش میدهد که باعث می شود عمل هضم به طور کلی بهبود یابد و یبوست به میزان زیادی کاهش یابد.
۳- ادرارآور
عصاره ریشه کاسنی اغلب به عنوان یک عامل ادرارآور استفاده میشود. ادرار کردن مداوم و در دفعات سالم میتواند به حذف سموم که بدن در کبد و کلیهها ذخیره میکند، کمک کند و از ایجاد بیماریهای خطرناک ناشی از تجمع سموم در بدن جلوگیری کند. همچنین تکرر ادرار میتواند آب اضافی در بدن را حذف کند و حتی چربی را کاهش دهد؛ چراکه ۴ درصد از ادرار معمولا رسوبات چربی است که در غیر اینصورت میتواند در جایی دیگر از بدن ذخیره شود.
۴- بهبود عملکرد دستگاه گوارش
کاسنی غنی از پلیساکارید فیبری اینولین است. اینولین یک فیبر رژیمی محلول و مقاوم به آنزیم گوارشی است. این ترکیب بدون تغییر به روده بزرگ یا کلون میرسد و توسط باکتری های ساکن در آن تخمیر می شوند. عوامل لاکتوباسیلی و بیفیدوباکتری، اینولین را تجزیه و از آن تغذیه میکنند. ایمنی اینولین توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) ارزیابی و پذیرفته شده است.
۵- بهبود عملکرد کبد
در یک آزمایش بالینی بر روی بیماران مبتلا به سیروز کبدی، دارویLiv-52 سطوح سرمی آنزیمهای کبدی، آلانینآمینوترانسفراز و آسپارتاتآمینوترانسفراز، را کاهش داد؛Liv-52 دارای عملکرد محافظت کبدی است و پیشرفت سیروز را متوقف و از آسیب بیشتر کبد جلوگیری میکند. کاسنی، یکی از ترکیبات کلیدی در فرمولاسیون این دارو است. در مطالعات فعالیت ضدسمیت کبدی عصاره الکلی دانهها و عصارههای آبی ریشه کاسنی مورد ارزیابی قرار گرفت. مصرف خوراکی این عصارهها در رتهای آلبومین منجر به کاهش قابلتوجه در سطوح آنزیمهای کبدی شد. همچنین آزمایش انجام شده بر روی بافت کبد، هیچ گونه تجمع چربی یا نکروز را پس از درمان با این عصارهها نشان نداد. نتایج این مطالعه در سال ۲۰۰۵ در مجله Phytomedicine منتشر شد.
۶- تنظیم قند خون
براساس کاربرد سنتی کاسنی در درمان دیابت ملیتوس، ویژگیهای کاهشدهنده قند خون و کاهشدهنده لیپید عصاره اتانولی کاسنی مورد ارزیابی قرار گرفت. دیابت با تجویز داخل صفاقی استرپتوزوتوسین (مورد استفاده برای القای دیابت آزمایشگاهی در مدل حیوانی) در رتهای جنس نر القاء شد. عصاره اتانول در دوز ۱۲۵ میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن، به میزان قابل توجهی سطح گلوکز سرم را در آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) کاهش داد. همچنین کاهش قابل توجه در میزان تری گلیسیرید و کلسترول سرم در رتهای درمان شده با عصاره مشاهده شد. نتایج این مطالعه در سال ۲۰۰۷ در مجله Journal of Ethnopharmacology منتشر شد.
۷- ضد التهاب
در مطالعهای اثر مهاری عصاره کاسنی بر روی فعالیت آنزیم سیکلواکسیژناز (COX) مورد مطالعه قرار گرفت و نتایج آن در سال ۲۰۰۵ در مجله Biochemical and Biophysical Research Communications منتشر شد. فعالیت التهابی آنزیم سیکلواکسیژناز که به واسطه فاکتور نکروز تومور آلفا (TNF-α) ایجاد شده بود، با استفاده از عصارهی ریشه کاسنی در سلولهای سرطان کولون انسان (رده سلولی HT29) مهار شد. عصاره اتیل استات ریشه کاسنی تولید پروستاگلاندین E2 (یک ترکیب شبه هورمونی برای تعدیل التهاب در بدن) را در یک روش وابسته به دوز مهار کرد.
۸- ضد درد
ویژگیهای ضد درد لاکتوسین و مشتقات آن شامل لاکتوکوپریکین و ۱۱بتا، ۱۳-دی هیدرولاکتوسین، ترکیبات ایجاد کننده طعم تلخ در کاسنی، در موش مورد آزمایش قرار گرفتند. به این منظور از دو آزمون رفتاری ارزیابی درد (hot plate و tail-flick) استفاده شد. در روش hot plate هر سه ترکیب اثر ضد درد داشتند که لاکتوکوپریکین قویترین اثر را داشت. در روش tail-flick اثرات آنتی نوسیسپتیو (اثر ضد درد، از طریق بلوکه کردن سلول های عصبی حساس به درد) هر سه ترکیب (دوز ۳۰ میلی گرم بر کیلوگرم)، با اثر ایبوپروفن (دوز ۶۰ میلی گرم بر کیلوگرم) قابل مقایسه بود. نتایج این مطالعه در سال ۲۰۰۶ در مجله Journal of Ethnopharmacology منتشر شد.
۹- ضد سرطان
عصاره اتانولی خام ریشه کاسنی باعث مهار قابل توجه رشد بدخیم تومور سینه در موش شد. با استفاده روزانه از عصاره کاسنی در دوز ۵۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم به صورت داخل صفاقی، افزایش ۷۰ درصدی در طول عمر موشها مشاهده شد. عصاره آبی- الکلی برگهای کاسنی نیز اثرات ضدتکثیری بر سلولهای سرطان پوست (ردههای سلولی C32) داشت. نتایج این مطالعه در سال ۲۰۰۸ در مجله Food and Chemical Toxicology منتشر شد.
همچنین براساس نتایج مطالعه دیگر، عصاره کاسنی باعث کاهش قابل توجه تعداد گیرندههای استروژن در سلولهای سرطانی ER مثبت شد. سلولهای سرطانی ER مثبت، سلولهایی هستند که در پاسخ به هورمون استروژن رشد میکنند و اغلب سلولهای تومور سینه از این نوع هستند. نتایج این مطالعه در سال ۲۰۱۲ در مجله Electromagnetic Biology and Medicine منتشر شد.
۱۰- ضد آلرژی
عصاره آبی کاسنی واکنشهای آلرژیکِ سریع را که به واسطه ماست سلها ایجاد میشود، مهار کرد. این عصاره شوک آنافیلاکتیک (شوک ناشی از آلرژی) را، در روش وابسته به دوز، در موش محدود کرد. همچنین پس از درمان با عصاره کاسنی، “سطوح هیستامین پلاسما” و “میزان هیستامین رها شده از ماست سلهای ناحیه صفاق” که از شاخص های واکنش آلرژیاند، در رت به طور قابل توجه کاهش یافتند.
۱۱- حفظ سلامت دهان و دندان
فعالیت ضد باکتری عصاره غنی از ارگانیکاسید کاسنی بر علیه باکتریهای بیماریزای دهانی مورد آزمایش قرار گرفت. ارگانیکاسیدهایی مانند اگزالیک اسید، سوکسینیک اسید، کوئینیک اسید و شیکیمیک اسید تشکیل بیوفیلم (یکی از روش های باکتری برای زنده ماندن در محیطهای مختلف) و چسبندگی باکتری به سلولها را کاهش دادند؛ البته میزان اثر هر کدام متفاوت بود.
۱۲- تقویت سیستم ایمنی بدن
کاسنی حاوی تعدادی ترکیبات مفیدی است که آن را به یک تقویتکننده قوی سیستم ایمنی تبدیل میکند. کاسنی اثرات ضدباکتریایی بر تعدادی از گونه های خطرناک باکتریایی دارد. ترکیبات پلی فنولی موجود در کاسنی اثر مفید بر سیستم ایمنی دارند. همچنین فیتوکمیکال های موجود در کاسنی عملکرد آنتی اکسیدانی دارند که شانس ابتلا به تعدادی از بیماری ها مانند بیماری قلبی و سرطان را کاهش میدهد. براساس مطالعه انجام شده عصاره برگ کاسنی فعالیت متوسطی برعلیه باکتری سالمونلا تیفی (S. typhi)، باکتری مقاوم به چند دارو، نشان داد.
۱۳- تسکین زخم معده
در طب سنتی ترکیه کاسنی برای درمان ضد زخم معده استفاده شده است. در سال ۲۰۰۲، مطالعهای با این هدف انجام و نتایج آن در مجله Journal of Ethnopharmacology منتشر شد. عصاره آبی حاصل از جوشانده ریشه کاسنی، ۱۵ دقیقه قبل از القاء زخم معده با اتانول، به صورت خوراکی به رتها داده شد. بیش از ۹۵ درصد مهار زخم معده در گروه مصرف کننده عصاره کاسنی مشاهده شد.
مواد مؤثر
کربوهیدرات ها (ساکاروز، گلوکوز، فروکتوز، فروکتو اُلیگوساکاریدها و اینولین)، ترکیبات فنولیک (کافئیک اسید، کوماریک اسید و کلروژنیک اسید، شیکوریک اسید)، فلاوونوییدها (آپی ژنین، مشتقات لوتئولین، مشتقات کوئرستین)، پلی استیلن ها، ویتامین ها (A، B6، C، E و K)، مواد معدنی (روی، منیزیم، منگنز، کلسیم، فولیک اسید و پتاسیم) و ترکیبات سلنیومی.
دانستنی ها
- به دلیل اثر تحریک کننده کاسنی بر کبد، جالینوس نام آن را “دوستدار کبد” گذاشت.
- ریشه کاسنی فاقد کافئین است و پس از تفت دادن، عطر و طعم بیشتری نسبت به قهوه ایجاد میکند. از این پودر به عنوان جایگزین قهوه استفاده می شود.
- اگرچه ریشه کاسنی از زمان مصر باستان پرورش داده شده است، اما کاسنی ازقرن ۱۹ میلادی اولین بار توسط فرانسویها تفت داده شد و سپس پودر آن با قهوه ترکیب شد. این قهوه با عنوان Chicory coffee شناخته شده است.
حد مجاز مصرف
دوز معمول کاسنی برای یک فنجان دمنوش آن شامل ۴-۲ گرم از ریشه کاسنی در ۱۵۰ میلی لیتر آب جوش به مدت ۱۰ دقیقه است.
میانگین دوز معمول برای مصرف کاسنی ۵-۳ گرم در روز است
بهترین زمان مصرف
۱ تا ۲ ساعت قبل یا بعد از غذا
عوارض جانبی
بارداری و شیردهی: مصرف کاسنی به مقدار زیاد در دوران بارداری ایمن نیست؛ چراکه ممکن است باعث شروع قاعدگی و سقط جنین شود. در حال حاضر اطلاعات کافی در مورد ایمنی مصرف کاسنی در دوران شیردهی دردسترس نیست، بهتر است در این دوران از مصرف کاسنی پرهیز شود.
آلرژی به کاسنی: برخی گزارش ها نشان می دهند که تماس با گیاه کاسنی ممکن است باعث تحریک پوستی شود. استنشاق پودر ریشه کاسنی نیز ممکن است باعث آسم شود. چنانچه به کاسنی حساسیت دارید، از مصرف خوراکی آن و تماس و لمس آن پرهیز کنید.
آلرژی به گیاه راگوید و سایر گیاهان مرتبط با آن: کاسنی ممکن است باعث ایجاد آلرژی در افرادی که به خانواده کاسنیان (Asteraceae/Compositae) حساسیت دارند، شود. اعضای این خانواده شامل راگوید،گل های داوودی، گل های جعفری ،گلهای مینا و سایر گیاهان است. افرادی که به این گیاهان حساسیت دارند، پیش از مصرف کاسنی با پزشک مشورت کنند.
دیابت: ممکن است کاسنی قند خون را در افراد مبتلا به دیابت کاهش دهد. افراد مبتلا به دیابت که مقادیر بیشتر از حدنرمال در غذا، کاسنی مصرف می کنند، به علائم قند خون پایین (هایپو گلایسمی) توجه کنند و قند خونشان را به دقت کنترل کنند.
سنگ کیسه صفرا: کاسنی می تواند ترشح صفرا را تحریک کند، این ویژگی می تواند برای افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا ایجاد مشکل کند. بنابراین، افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا، بدون نظارت پزشک کاسنی استفاده نکنند.
جراحی: ممکن است کاسنی قند خون را کاهش دهد و با فرآیند کنترل قند خون در حین و بعد از جراحی تداخل داشته باشد. حداقل ۲ هفته پیش از عمل جراحی، از مصرف کاسنی به عنوان یک دارو پرهیز کنید.
تداخل های دارویی احتمالی
داروهای ضد دیابت: عصاره کاسنی اثرات ضد دیابت دارد. مصرف کاسنی همراه با داروهای ضد دیابت ممکن است باعث تشدید اثرات داروها شود و باعث ایجاد خطر هایپوگلایسمی (افت قند خون) در این بیماران شود. برخی داروهای ضد دیابت عبارتند از: گلیمپیرید، گلیبوراید، انسولین، متفورمین، پیوگلیتازون و روزیگلیتازون.
کلسیم: ترکیب اینولین موجود در کاسنی جذب کلسیم را افزایش می دهد.
کاربرد در طب قدیم
قسمت های هوایی، گلها و ریشه کاسنی برای درمان اسهال، تقویت پروستات و سایر اندام های تولید مثلی، پاکسازی دستگاه صفراوی، مشکلات سینوسی و درمان مالاریا استفاده می شود. در هند برای درمان زردی، بزرگی کبد، نقرس و روماتیسم و در ایران به طور سنتی برای درمان زردی، تب خال، فشار خون بسیار پایین، افزایش اشتها یا کمک به هضم، پاکسازی بدن، به عنوان یک نیروزا (تونیک) و ملین کاربرد دارد. در ایتالیا از برگ های کاسنی برای پاکسازی خون، فشار خون بالا، بهبود هضم و ضد اسپاسم استفاده می کنند. در اردن برای مواردی مثل خونریزی داخلی از کل قسمت های این گیاه استفاده می شود.