نام تجاری گیاه:
Ginseng
نام علمی گیاه:
Panax ginseng
تاریخچه:
واژه ی انگلیسی جنسینگ را از اصطلاح چینی«رِن شِن» گرفته اند. رِن به معنای «شخص» و شِن به معنای «ریشه ی گیاه» است. این نام، اشاره به ریشه ی چنگالی شکل جینسنگ است که به پای انسان شباهت دارد. در کتاب های طب سنتی ریشه ی گیاه جنسینگ را به عربی، “جنسه” و “جنسا”می نامند. نام Panax هم از کلمه ای یونانی به معنای «درمان گر» گرفته شده است. نظارت بر مزارع جنسینگِ چین و کُره در قرن شانزدهم میلادی آغاز شد. در دهه ی آغازین قرن بیستم، چون محصولی که از مزارع طبیعی به دست می آمد جوابگوی تقاضای مردم برای این گیاه نبود، کُره، کشت تجاری آن را آغاز کرد که تا امروز ادامه داشته است. در سال ۲۰۱۰، تجارت جهانی جنسینگ در حدود ۸۰ هزار تن بود که تمام این حجم در چهار کشور تولید می شد: چین، کره ی جنوبی، کانادا و ایالات متحده آمریکا. شکل انسان مانندِ ریشه ی جنسینگ باعث شد گروهی از گیاه شناسان قدیمی اروپا معتقد باشند که ریشه ی این گیاه می تواند بخش های مختلفی از بدن انسان را تقویت کند. سال ها، ریشه ی این گیاه برای درمان ضعف، تصلب شریان ها، اختلالات خونی، خون ریزی، کولیت، سرطان و کاهشِ آثار بیماری های ناشی از افزایش سن به کار می رفت.
خواص
۱- افزایش انرژی
ثابت شده که جنسینگ می تواند خستگی را کاهش دهد. نتایج یک پژوهش، کاهش میزان خستگی بر اثر مصرف جینسنگ را، در بیماران دچار خستگی مزمن نشان داد. پژوهشگران تغییرات آنتی اکسیدانی را بخشی از سازوکار اثر بخشی این گیاه می دانند. تنش های اکسیداتیو به طور معمول با سازوکارهای حفاظتی مثل عمل آنزیم سوپر اکسید دسموتاز، آنزیم کاتالاز و سیستم اکسیداسیون/احیا GSH (گلوتاتیون) از بین می روند. سیستم GSH نقش کلیدی در سازوکارهای دفاعی به ویژه از طریق مکانیزم های وابسته به آنتی اکسیدان ها دارد. در آزمایشی، کاربرد جنسینگ باعث افزایش میزان کل GSH شد. جنسینگ، نه تنها بر سیستم GSH اثر می گذارد بلکه می تواند باعث افزایش فعالیت آنتی اکسیدانی و در نتیجه کاهش خستگی شود.
۲- بهبود حافظه
برمبنای برخی آزمایش ها مصرف جنسینگ باعث بهبود عملکرد حافظه می شود. محققان معتقدند برخی از انواع جینسنوساید موجود در جنسینگ با تداخل در سیستم انتقال دهنده های عصبیِ دخیل در تعادل عصبی حافظه و شناخت، سببِ بهبود عملکرد شناختی می شوند. همچنین جنسینگ دارای اثرات ثانویه ای است که می توانند غیرمستقیم، باعث تسهیل در عملکرد شناختی شوند مثلاً مصرفِ دوز بالای جنسینگ، باعث اتساع رگ های قلبی و مغزی و در نتیجه افزایش جریان خون در آنها می شود. بنابراین اکسیژن و گلوکز بیشتری برای مغز تأمین می شود که هر دو ماده در بهبود عملکرد شناختی مؤثرند. به علاوه، جنسینگ بر متابولیسم گلوکز نیز اثر مستقیم دارد. دیده شده است که جنسینگ به انتقال درون سلولی گلوکز می افزاید و ترشح انسولین را تعدیل می کند.
۳- افزایش میل جنسی
براساس نتایج تحقیقی که در Asian Journal of Andrology منتشر شد، مصرف عصاره ی جنسینگ میل جنسیِ مردان را می افزاید. این گیاه، از قدیم برای درمان مشکلات جنسی ِمردان به کار می رفت. امروزه در آمریکا، حدود شش میلیون نفر جنسینگ را برای بهبود مشکلات جنسی استفاده می کنند. جنسینگ سنتز نیتریک اکسید (NO) در اندوتلیوم(قشرنازک سلولیکه لایه ی داخلی عروق خونی را پوشانده است) را افزایش می دهد و آنتی اکسیدانی است که نقش حفاظتی دارد. افزایش سنتز نیتریک اکسید اثر درمانی بر عملکرد جنسی دارد.
۴- کاهش استرس
نتیجه ی آزمایشی نشان داد، مصرف جنسینگ، آرامش، سلامت عقلی، کیفیت زندگی و عملکرد اجتماعی را افزایش می دهد. محققان اثر آرامش بخشی و ضد استرسی جنسینگ را به جینسنوساید موجود در ریشه نسبت می دهند. آزمایش های مربوط به غدد درون ریز نشان می دهد که جینسنوسایدها ممکن است استروئیدوژنز آدرنال(سنتز استروئیدها در غدد فوق کلیوی) را با تأثیر غیرمستقیم بر غده ی هیپوفیز افزایش دهند. گمان می رود که فعالیّت شبه کورتیکواستروئیدیِ(ترکیبات مترشحه از غدد فوق کلیوی)جنسینگ مسئول صفات سازگارکننده ی این گیاه باشد چون هورمون هایی که غده ی آدرنال تولید می کند، نقش مهمی در توانایی سازگاری بدن ایفا می کنند.
۵- بهبود سرماخوردگی و آنفلوانزا
برپایه ی مطالعات، جنسینگ تعداد سلول های ایمنی خون را افزایش می دهد و پاسخ سیستم ایمنی به واکسن آنفلوانزا را تقویت می کند. در آزمایشی دیده شد، افرادی که جنسینگ دریافت کرده بودند کمتر از دیگران دچار سرماخوردگی شدند.
۶- تقویت سیستم ایمنی بدن
مشاهده شده است که جنسینگ باعث تقویت سیستم ایمنی می شود و خاصیت ضد میکروبی و ضد التهابی دارد. عصاره ی این گیاه باعث افزایش فعالیت فاگوسیتیِ(بیگانه خواری) ماکروفاژها(سلول هایی با قدرت بیگانه خواری) می شود. جنسینگ افزون بر تأثیرگذاری بر فاگوسیت ها، می تواند با افزایش تولید آنزیم نیتریک اکسید سنتاز باعث تحریک تولید تعدیل کننده های ضدالتهاب مثل نیتریک اکسید شود. ماکروفاژها برای از بین بردن میکروب های فاگوسیت شده، نیتریک اکسید تولید می کنند و عصاره ی آبی جنسینگ تولید این ماده را افزایش می دهد.
۷- تنظیم فشار خون
تصمیم گیری درباره ی اثر جنسینگ بر فشار خون، کمی سخت است. در برخی از تحقیقات، این گیاه باعث کاهش فشار خون و در برخی دیگر باعث افزایش آن شده است. با اینکه ممکن است در افرادی که فشار خون خیلی بالا دارند، مصرف جنسینگ کمی فشار خون را کاهش دهد، ولی در کل، چنین اثری برای جنسینگ به اثبات نرسیده است. پژوهشگران به سبب تناقض های موجود، اندیشیدند که شاید جنسینگ در دوزهای معمول باعث افزایش فشار خون می شود ولی در دوزهای بالا از فشار خون می کاهد. نشریه ی American Journal of Chinese Medicine، نتایج آزمایشی را منتشر کرد که بر مبنای آن مصرف جنسینگ باعث کاهش فشار خون به مدت چهار هفته شد ولی در مدت زمان بیشتر، تأثیری نداشت. برمبنای بسیاری از تحقیقات، تولید نیتریک اکسید، سبب کاهش فشار خون بر اثر مصرف جنسینگ است.
۸- تنظیم کلسترول خون
برپایه ی تحقیقات، ترکیباتی از جنسینگ که دارای وزن مولکولی کم و غنی از ترکیبات فنلی بودند باعث بهبود بیماری های چربی خون بالا و تصلب شریان های ناشی از کلسترول بالا در خرگوش ها و موش های آزمایشگاهی شدند که این یافته ها بر امیدِ استفاده از جنسینگ برای کاهش کلسترول می افزایند ولی در پژوهشی دیگر، که روی انسان ها انجام شد، جنسینگ اثری بر کاهش کلسترول خون نداشت. برای اطمینان از اثر این گیاه بر کاهش کلسترول به آزمایش های بیشتری نیاز است.
۹- تسریع کننده ی کاهش وزن
در پژوهشی که نتایج آن در ژورنال Journal of Ginseng Research منتشر شد، محققان اثر مصرف جینسینگ بر کاهش وزن زنان میانسال و چاق را بررسی کردند. مشاهدات نشان داد که مصرف عصارۀ جینسینگ پس از هشت هفته، سبب کاهش وزن و شاخص تودۀ بدنی در این افراد شد. جینسنوساید موجود در جینسینگ، با اثر بر مکانیسم های مولکولی و کاهش جذب غذا، سبب کاهش وزن می شود. طبق نظر پژوهشگران در ژورنال Medicinal Food، برای مشخص شدن اثر جینسینگ بر تولید لپتین در بافت چربی، به تحقیقات بیشتری نیاز است.
مواد مؤثر
ترکیبات اصلی جنسینگ عبارتند از تری ترپن ساپونین ها، پلی استیلن ها، سکوئی ترپن ها، پلی ساکاریدها، پپتیدوگلیکان ها، ترکیبات نیتروژن دار و ترکیبات دیگر مانند اسیدهای چرب، کربوهیدرات ها و ترکیبات فنلی. ساپونین های تری ترپن یا همان جینسنوسایدها، فعال ترین ترکیبات این گیاه هستند. گزارش شده است ۱۵۰ نوع جینسنوساید وجود دارد و آثار دارویی جنسینگ را به جینسنوسایدها نسبت می دهند.
دانستنی ها
- جنسینگ، کلیدی ترین عنصر در تولید نوشیدنیهای انرژی زاست.
- جنسینگ، درگذشته در چین، چنان ارزش بالایی داشت که فقط امپراطور حق جمعآوری و نگهداری ریشههای آن را داشت. پس از آن هم، همواره جایگاه خود را همچون جزء جدایی ناپذیری از وعده ی غذایی پادشاهان و امپراطوران به منظور افزایش قوای جسمانی و ذهنی، و به عنوان اکسیر جوانی و شادابی حفظ کرد.
حد مجاز مصرف
۳ تا ۵ چای کیسه ای در روز.
بهترین زمان مصرف
صبح هنگام، بهترین زمان مصرف جنسینگ است. مصرف این گیاه در شب، ممکن است سبب بی خوابی شود.
عوارض جانبی
- به نظر می آید جنسینگ خطری برای سلامتی نداشته باشد. این گیاه در بسیاری از کشورها به عنوان مکملی غذایی، استفاده می شود نه دارو. بیشتر عوارض گزارش شده به علت مصرف نادرست آن بوده است. این عوارض عبارت اند از: بی خوابی، درد قفسه سینه، افزایش تپش قلب، افزایش یا کاهش فشار خون، سردرد، بی اشتهایی، سرگیجه، اسهال و تغییرات روحی.
- افراد پرانرژی، عصبی، پراسترس، هیستریک و یا دچار شیزوفرنی نباید، جنسینگ مصرف کنند.
- احتمال دارد مصرف خوراکیِ جنسینگ در طولانی مدت، اثر سوء بر فعالیت هورمون ها داشته باشد.
- بهتر است این گیاه در زمان بارداری و شیردهی مصرف نشود.
- جنسینگ باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می شود، پس مبتلایان به بیماری های خود ایمنی مانند MS و آرتریت روماتوئید نباید این گیاه را مصرف کنند.
تداخل های دارویی احتمالی
- آسپرین باعث کاهش اثر ایمنی بخشی پلی ساکارید های موجود در جنسینگ می شود.
- جنسینگ با داروهای دیابت، آرام بخش، فوروسمید، ایماتینیب، بازدانده های مونوآمین اکسیداز و نیفدیپین تداخل دارویی دارد.
کاربرد در طب قدیم
هزاران سال است که جینسینگ را در کشورهای کره و چین به خوبی می شناسند و برای تقویت قوای عمومی و جسمانی، ایجاد و حفظ آرامش فکری، تقویت قوای ذهنی و حافظه و تقویت قوای جنسی به کار می برند.
محصولات مرتبط با جنسینگ
-
چای جنسینگ و عسل نیوشا