نام تجاری گیاه
Bitter orange
نام علمی گیاه:
Citrus aurantium
تاریخچه:
بهارنارنج با نام علمی Citrus aurantium بومی آفریقای جنوبی و مناطق استوایی آسیا است. امروزه این درخت در سراسر منطقه ی مدیترانه و مناطقی از کشور امریکا رشد می کند. بهارنارنج را، نخستین بار اعراب در اوایل قرن نهم میلادی در منطقه ی مدیترانه شناساندند. گفته می شود در حدود قرن ۱۷ میلادی ایتالیایی ها، اسپانیایی ها و فرانسوی ها این گیاه را، به گستردگی استفاده می کردند. کاربرد و مصرف این گیاه به دوران باستان بازمی گردد. یونانیان باستان بهارنارنج را برای ضدعفونی کردن در آروماتراپی(رایحه درمانی) و گیاه درمانی استفاده می کردند. این گیاه را سده ی یازدهم میلادی در سیسیل پرورش می دادند. در اواخر قرن دوازدهم به اسپانیا وارد شد و در دوره ی رنسانس مناطق خاصی برای رشد آن درست کردند.
خواص
۱-بهبود ضربان نامنظم قلب
در پژوهشی اثر غلظت های مختلف اسانس این گیاه، روی خواص الکتروفیزولوژیک گره دهلیزی بطنی (جریان الکتریکی در قلب پس از عبور از دهلیزها و رسیدن به بطن ها باید از ساختاری به نام گره ی دهلیزی بطنی عبور کند) با کمک مدل گره دهلیزی- بطنی و همچنین نقش حفاظتی اسانس بهارنارنج در آریتمی (ضربان نامنظم قلب) در خرگوش مطالعه شد. سه گروه مورد آزمایش قرار گرفتند که در هر گروه ۶ و جمعاً ۱۸ خرگوش بررسی شد. نتایج این تحقیق بیانگر تأثیر معنی دار غلظت های مختلف عصاره ی گیاه در افزایش پارامترهای الکتروفیزولوژیک پایه ی (زمان هدایت دهلیزی – بطنی، زمان تحریک ناپذیری کارکردی) گیاه است. به صورتی که زمان هدایت دهلیزی- گره ای در غلظت ۱۰/۳ میلی لیتر از ۳/۶±۳۲/۶ میلی ثانیه به ۶/۰۸±۴۰ میلی ثانیه و زمان FRP از ۵/۱±۱۴۷ به ۳/۶±۱۶۶/۶ میلی ثانیه افزایش معنی داری نشان داد. این تحقیق نشان می دهد که بهارنارنج به تنظیم ضربان قلب کمک می کند.
۲-کاهش اضطراب، استرس و تحریکات عصبی
در پژوهشی مصرف ۰/۵ تا ۱ گرم بر کیلوگرم عصاره ی بهارنارنج در موش های آزمایشگاهی با مقدار ۱۰ میلی گرم بر کیلوگرم، کلرودیازپوکسایدریال، ۴۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم والپروئیک اسید و ۱/۲ میلی گرم بر کیلوگرم دیازپام مقایسه شد. نتایج نشان داد که مصرف عصاره ی بهارنارنج اثر آرامش بخشی چشمگیری دارد و اضطراب را کاهش می دهد. در مطالعه ای بالینی، اثر عصاره ی بهارنارنج بر استرس در زنان نخست زا بررسی شد. نتایج این آزمایش نشان داد که رایحه درمانی با بهارنارنج، سبب کاهش اضطراب زایمان می شود. اسانس های روغنی با تحریک مسیرهای بویایی در سیستم لیمبیک مغز، باعث بهبود روحیه و کاهش سطح اضطراب در طول زایمان می شود. این اسانس ها، از راه تنفس جذب می شوند و می توانند بر آنزیم ها، کانال ها و گیرنده های یونی اثر بگذارند، منجر به تحریک مغز، تسکین اضطراب و افزایش جریان خون مغز شوند و آثار ضد افسردگی داشته باشند. این اسانس های روغنی قادرند از طریق تنفس، از سد خونی – مغزی عبور کرده و با گیرنده های سیستم عصبی مرکزی وارد عمل شوند. تحقیقات نشان می دهد که این آثار به دلیل وجود ترکیب پاراسینفرین در این گیاه است. اخلاقی و همکاران مطالعه ای با هدف بررسی مقایسه ی اثر بهارنارنج و دیازپام در کاهش اضطراب پیش از عمل جراحی انجام دادند. در این مطالعه میزان اضطراب در دو گروه بهارنارنج و دیازپام پیش و ۲ ساعت پس از مداخله اندازه گیری شد. میزان اضطراب آشکار پس از مصرف دارو، در هر دو گروه مصرف کننده ی عرق بهارنارنج و مصرف کننده ی دیازپام کاهش یافت. نتایج این مطالعه نشان داد، بهارنارنج را می توان پیش دارویی مؤثر برای کاهش اضطراب بیماران پیش از عمل جراحی دانست.
در یک مطالعه ی کارآزمایی بالینی دوسوکور تعداد ۶۰ بیمار ۴۸-۱۴ ساله ی مراجعه کننده برای عمل جراحی انتخاب و بطور تصادفی به دو گروه ۳۰ نفره تقسیم شدند. ۲ ساعت پیش از عمل به گروه۱ ، میزان ۱۰۰ سی سی عرق بهارنارنج و به گروه ۲ محلول یک قرص ۵ میلی گرم دیازپام در۱۰۰ سی سی آب بصورت خوراکی داده شد. میزان اضطراب بیماران و علایم حیاتی ایشان را پیش و دو ساعت پس از دریافت دارو ثبت کردند. نتایج نشان داد که میزان اضطراب پس از مصرف دارو در هر دو گروه مصرف کننده ی بهارنارنج از ۲۴.۲۳±۱۰.۱۸ به ۲۱.۵۳±۱۱.۴۵ و دیازپام از ۲۷.۶۸±۸.۱۱ به۲۴.۶۸±۷.۹۴ کاهش یافت. با توجه به این نتایج، می توان بهارنارنج را یک پیش داروی مؤثر برای کاهش اضطراب بیماران پیش از عمل جراحی دانست.
۳- تنظیم فشار خون
پژوهشی که سال ۲۰۱۲ در نشریه ی Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine منتشر شد، آثار مصرف عصاره ی بهارنارنج بر پرفشاری خون و سطح کورتیزول بزاق در ۸۳ فرد مبتلا به فشار خون بالا به مدت ۲۴ ساعت را بررسی کرده است. برپایه ی این پژوهش، استنشاق عطر شکوفه های بهارنارنج به طور چشمگیری فشار سیستولیک و دیاستولیک خون را کاهش می دهد. غلظت کورتیزول بزاقی (هورمون کورتیزول در واکنش به استرس ترشح می شود) هم به میزان چشمگیری کاهش یافت. این مطالعه نشان می دهد که استنشاق رایحه یا مصرف خوراکی شکوفه های بهارنارنج تأثیر مثبتی بر فشار خون و کاهش سطح استرس دارد.
۴- فعالیت آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی
براساس تحقیقات، اسانس شکوفه های بهارنارنج خاصیت ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی دارند. پژوهشی منتشر شده در مجله علوم زیستی پاکستان نشان می دهد که بهارنارنج در برابر شش نوع باکتری (به خصوص باکتری سودوموناس آئروژینوزا)، دو نوع مخمر و سه نوع قارچ، خاصیت ضد میکروبی دارد. فعالیت ضدقارچی قوی این گیاه با آنتی بیوتیک هایی مثل نیستاتین برابر است.
مواد مؤثر
بهارنارنج حاوی مونوترپن ها، فلاونوئید، سینفرین، آدنوزین، آسپاراژین، تیروزین، والین، ایزولوسین، آلانین و بتا سیسترول است.
دانستنی ها
- نام شکوفه ی بهارنارنج یا نرولی از نام شاهزاده خانم ایتالیایی آنه ماریا گرفته شده است. این شاهزاده خانم، قرن ۱۶ میلادی از این گیاه به عنوان عطر استفاده می کرد.
- در داستان دیگری گفته می شود که کلمه ی نرولی یا بهارنارنج از نام نرون امپراطور روم گرفته شده است.
- حدود ۱۰۰ سال پیش، در دسته گل عروس، از شکوفه های بهارنارنج استفاده می کردند و باور داشتند این گل ها برای آن زوج، شانس، خوشبختی و شادی می آورد.
- درخت نارنج از اوایل قرن شانزدهم میلادی در جنوب فرانسه برای تولید آب بهارنارنج و عطر کاشته می شد.
حد مجاز مصرف
در حال حاضر اطلاعات علمی کافی برای تعیین محدوده ی دوز مصرفی بهارنارنج وجود ندارد. به یاد داشته باشید که محصولات طبیعی لزوما ایمن نیستند. پیش از مصرف هر محصول به برچسب بسته بندی آن توجه و در صورت داشتن بیماری یا عارضه ای خاص، با پزشک مشورت کنید.
بهترین زمان مصرف
۲ ساعت پیش یا پس از غذا.
عوارض جانبی
- خانم های باردار و شیرده پیش از مصرف با پزشک مشورت کنند.
- افراد مبتلا به دیابت و فشار خون بالا پیش از مصرف با پزشک مشورت کنند.
- افراد مبتلا به بیماری چشمی گلوکوم (آب سیاه چشم) از مصرف این چای خودداری کنند.
- افراد مبتلا به بیماری های قلبی عروقی، پیش از مصرف بهارنارنج به همراه چای های کافئین دار، با پزشک مشورت کنند.
-
بهار نارنج ممکن است با افزایش ضربان قلب و فشار خون، باعث تداخل در عمل جراحی شود. حداقل ۲ هفته پیش از عمل جراحی، از مصرف بهار نارنج خودداری کنید.
تداخل های دارویی احتمالی
ممکن است بهار نارنج با داروهای ضد افسردگی مثل فنلزین، ترانیل سیپرومین و داروهایی مثل میدازولام، دکسترومتورفان، ایندیناویر، لووستاتین، کتوکونازول، ایتراکونازول، فکسوفنادین، آمیودارون، دیزوپیرامید، کینیدین، تیوریدازین و پروکائین آمید تداخل دارویی داشته باشد. در صورت مصرف یکی از این داروها پیش از استفاده از بهارنارنج یا مکمل های آن، با پزشک مشورت کنید.
کاربرد در طب قدیم
بهارنارنج طبیعتی گرم دارد. برگ های این گیاه به طور سنتی دارویی مقوی و ملیّن بود که برای درمان بی خوابی و آرام کردن اعصاب در مکزیک و جنوب آمریکا کاربرد داشت. مردم باسک(ایالتی در اسپانیا) بهارنارنج را ضداسپاسم می دانستند و برای درمان بیماری های معده، تپش قلب و سردرد از آن استفاده می کردند. در چین هم از بهارنارنج برای درمان دل درد و اسهال خونی استفاده می شد. مردم بومی جنگل های آمازون از بهارنارنج در درمان تهوع، سؤهاضمه و یبوست استفاده می کردند. روغن بهارنارنج در مصارف آشپزی، آرایشی و آروماتراپی هم کاربرد دارد. اعراب از شکوفه های بهارنارنج برای درمان ناتوانی جنسی استفاده می کردند و این گیاه، دارویی مقوّی برای برانگیختن و تقویت قوای جنسی در مردان بود. بهارنارنج به طور سنتی آرامشبخش و ضدهیجان های دستگاه عصبی است. سردردهای عصبی و میگرن را کاهش میدهد. برای رفع ضعف اعصاب و مشکلات خواب، کاهش علائم یائسگی، تنظیم فشارخون، بهبود سرماخوردگی، رفع سکسکه، یبوست و سرگیجه کاربرد دارد.
محصولات مرتبط با بهارنارنج
-
چای بهارنارنج نیوشا