نام تجاری گیاه:
Linden, large-leaved lime
نام علمی گیاه:
.Tilia platyphyllos Scop
تاریخچه:
زیرفون گونه ای درختی با طول عمر بالا، ارتفاع زیاد، برگریز و بومی سراسر اروپا است. زیرفون بیشتر در جنگل های بالغ قدیمی یافت می شود. این گونه و به صورت خود رو یا زراعی تأمین، و به دلیل ویژگی های دارویی به طور گسترده استفاده می شود. اگرچه میزان پراکندگی آن در ۲۰۰۰ سال گذشته کاهش یافته است، اما همچنان در مناطق شهری و مسکونی به طور گسترده وجود دارد و بیشتر در نواحی کوهستانیِ اروپای مرکزی و شرقی دیده می شود. گل های خشک شده، برگ ها و چوب این درخت مصارف دارویی دارند. گل های ۵ گلبرگ، معطر و زرد متمایل به سفید آن، پس از شکوفه بهاری جمع آوری، خشک و در شرایط کمرطوبت نگهداری می شوند. گل ها با ارزش ترین اجزای دارویی درخت زیرفون هستند. برگ های درخت زیرفون شبیه به قلب با حاشیهی دندانه دار هستند. امروزه این گیاه برای کاربردهای تجاری در فلوریدای آمریکا، مکزیک، ایتالیا و جزایر غربی کارائیب کشت می شود.
خواص
۱- ضدتشنج:
در سال ۲۰۱۲، اثر عصاره متانولی زیرفون بر تشنج القاء شده با پیروتوکسین و پنتیلن تترازول در موش بررسی و نتایج آن در مجله Journal of Pharmaceutical & Health Sciences منتشر شد. در این مطالعه تجربی، پس از آنکه گروه های ۵ تایی موش ها با دوزهای ۱۰۰، ۲۰۰ و ۳۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم عصاره متانولی زیرفون به صورت تزریق داخل صفاقی تیمار شدند و سپس، القاء تشنج با پیکروتوکسین یا پنتیلن تترازول انجام شد، زمان تأخیر تشنج، زمان مرگ و درصد مرگ در گروه های تحت درمان و کنترل سنجیده شد. تأخیر در زمان ایجاد تشنج القاء شده با پیکروتوکسین در گروه پیش تیمار شده با دوزهای ۱۰۰ و ۲۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم از عصاره زیرفون به طور قابل توجهی افزایش یافته بود. زمان تأخیر تشنج القاء شده با پنتیلن تترازول در دوز ۲۰۰ (میلی گرم بر کیلوگرم) از ۲۳۳ به ۳۵۱ ثانیه افزایش یافته بود. دوز ۲۰۰ (میلی گرم بر کیلوگرم) از عصاره، زمان مرگ القاء شده با پیکروتوکسین را از ۱۲۳۷ به ۱۴۹۸ ثانیه و زمان مرگ القاء شده با پنتیلن تترازول را از ۱۹۷۳ به ۲۵۰۸ ثانیه تأخیر انداخت. علاوه بر این درصد مرگ و میر ناشی از پیروتوکسین و پنتیلن تترازول به ترتیب از ۱۰۰ درصد به ۸۰ و ۴۰ درصد کاهش یافت. بنابراین عصاره متانولی شاخه های گلده زیرفون، شروع تشنج و زمان مرگ را به تأخیر انداختند و درصد مرگ و میر ناشی از دو ترکیب نامبرده را کاهش دادند. مطالعه بیشتر برای استفاده از این گیاه به عنوان یک عامل ضدتشنج لازم است.
۲- ضداضطراب و ضدافسردگی:
در سال ۲۰۱۴ یک مطالعه مروری بر روی اثر مهم ترین گیاهان دارویی بر دو اختلال مهم روانپزشکی (اضطراب و افسردگی) انجام، و نتایج آن در مجله Asian Pacific Journal of Tropical Medicine چاپ شد. در این مطالعه، اثرات ضد اضطراب و ضدافسردگی زیرفون را به ترکیبات فلاوونوییدی مختلف مانند تیلیروزید، کوئرستین، ایزوکوئرستین، هایپروزید و اسیدهای آمینه مختلف موجود در آن نسبت دادند. در سال ۲۰۱۱ نیز مطالعه ای به منظور بررسی اثرات تسکینی، پیش بیهوشی و ضداضطرابی عصاره گیاه زیرفون در مقایسه با دیازپام، در موش صحرایی انجام و نتایج آن در مجله Veterinary Journal Tabriz چاپ شد. نتایج حاصله نشان داد که عصاره زیرفون در دوز ۳۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم دارای اثرات تسکینی، پیش بیهوشی و ضداضطرابی است.
۳- ضد سرطان
در سال ۲۰۱۷، پتانسیل آنتی اکسیدانی، ضدالتهاب و ضدتومور عصاره آبی- اتانولی زیرفون که غنی از ترکیبات فنلی است بررسی و نتایج آن در مجله Food & Function چاپ شد. زیرفون در این مطالعه، فعالیت آنتی اکسیدانی، ضدالتهابی و ضد سرطانی (در برابر سرطان سینه، شش، گردن رحم و کبد) بالایی نشان داد بدون اینکه اثر سمی داشته باشد. این ویژگی های بیولوژیک، با نوع و ساختار ترکیبات فنلی مرتبط هستند. در عصاره آبی- اتانولی، محتوای فلاوونویید بالاتر از محتوای اسیدهای فنلی بود. پروتوکاتکویک اسید و اپی کاتچین، به ترتیب، فراوان ترین فنلیک اسید و فراوان ترین فلاونوئید عصاره بودند.
۴- ضدالتهاب
بر اساس مطالعات، زیرفون فعالیت ضداسپاسم به دنبال یک اثر اسپاسموژنیک (اسپاسم دهنده) بر دوازده موش های صحرایی نشان داد. این فعالیت ها از طریق آتروپین و پاپاورین مهار، و از طریق استیل کولین تقویت می شوند. خواص ضداسپاسم ادعا شده برای گل های زیرفون، به p– کوماریک اسید و فلاوونوییدها نسبت داده می شود.
۵- تسریع کننده کاهش وزن
لیپیدها ترکیبات مهمی در تغذیه انسان هستند، اگرچه، مصرف زیاد آن ها با پیشرفت چاقی مرتبط است و می تواند منجر به عوارض متعدد در دراز مدت شود. لیپاز پانکراس، یک آنزیم کلیدی برای جذب تریگلیسیرید های رژیم غذایی است. تداخل با هیدرولیز چربی منجر به کاهش جذب لیپیدهای موجود در غذا می شود. بنابراین مهار آنزیم لیپاز، جذب چربی را کاهش می دهد. عصاره ۱۰۶ گونه از گیاهان دارویی برای سنجش پتانسیل فعالیت مهاری لیپاز مورد بررسی قرار گرفت. در میان عصاره ها، عصاره زیرفون یکی از اثرگذارترین عصاره ها بود.
مواد مؤثر
فلاونوییدهای اصلی گل، ایزوکوئرستین-روتین و آستراگالین و فلاوونوییدهای اصلی برگ، کوئرستین-۳-۷-دی رامنوزید و کامپفرول-۳-۷-دی رامنوزید هستند. همچنین، گل زیرفون حاوی موسیلاژ، p– کوماریک اسید، کامپفرول، ترپنویید، کوئرستین و روغن های فرار مانند سیترال، سیترونلال، سترونلول، ائوژنول و لیمونن است. رایحه گل مربوط به مقادیر کمی از روغن ضروری است که ترکیبات آن بسته به محل رویش متنوع است.
دانستنی ها
- در آلمان، گل زیرفون یک محصول رسمی است که در کمیسیون Eآلمان تصویب شده است.
- متداول ترین گونه های زیرفون، متعلق به زیرفون برگ ریز (T. cordata) و زیرفون برگ درشت (T. platyphyllos) است که متعلق به خانوادهی Tiliaceae هستند. تقریبا ۸۰ گونه، بومی اروپا است و در مناطق معتدل شمالی یافت می شوند.
- زیرفون به نام های Lime Flower, Lime Tree, Silver Lime نیز معروف است.
- بر اساس مطالعات، ظرفیت آنتی اکسیدانیِ محلول در آب دمنوش زیرفون، از دمنوش بابونه بیشتر است. همچنین ظرفیت آنتی اکسیدانی آن با دمنوش نعناع فلفلی برابر و از دمنوش بادرنجبویه و چای سبز کمتر است.
حد مجاز مصرف
بهترین زمان مصرف
۲ ساعت قبل یا بعد از غذا.
عوارض جانبی
- زیرفون به صورت خوراکی می تواند ایمن باشد. مصرف آن به صورت موضعی بر روی پوست ممکن است باعث خارش شود.
- بارداری و شیردهی: اطلاعات کافی در مورد استفاده از زیرفون در دوران بارداری و شیردهی وجود ندارد. در این دوران از مصرف آن پرهیز کنید.
- بیماری قلبی: مصرف مکرر چای زیرفون با آسیب قلبی مرتبط است. اگر شما مبتلا به بیماری قلبی هستید، بدون نظارت پزشک از زیرفون استفاده نکنید.
تداخل های دارویی احتمالی
- اگر از دیوریتیک ها (ترکیبات مدر) استفاده می کنید، ممکن است زیرفون اثرات آن ها و خطر دهیدراسیون (کم آبی) بدنتان را افزایش دهد.
- مصرف زیرفون، با داروی لیتیوم تداخل دارد. به دلیل اینکه زیرفون مانند یک دیوریتیک عمل می کند، ممکن است غلظت لیتیوم را در بدن شما افزایش دهد. اگر لیتیوم مصرف می کنید، قبل از استفاده از زیرفون با پزشک خود مشورت کنید؛ ممکن است نیاز باشد تا دوز لیتیوم شما تغییر کند.
کاربرد در طب قدیم
این گیاه، درمانی برای سرماخوردگی، گلو درد و سردرد سینوسی و میگرنی است. به طور سنتی، در کشورهایی مانند ایران و برزیل، گل های زیرفون برای آرامش اعصاب، درمان اضطراب و بی خوابی، ترمیم عروق خونی و جلوگیری از تصلب شرایین استفاده می شود. در طب گیاهی بلغارستان، ترکیه و آلمان، از گل های زیرفون به عنوان آرامبخش، ضدتب، اکسپکتورانت، ضدالتهاب در بیماری های دستگاه تنفسی، سرماخوردگی و آنفلوآنزا، و برای درمان بی خوابی، بیماری کبد و کیسه صفرا استفاده می شود.
محصولات مرتبط با زیرفون
-
دمنوش گل گاوزبان، به لیمو، زیرفون و سنبل الطیب نیوشا