خارمریم

۱- تنظیم قند خون

 استرس اکسیداتیو به طور فزاینده‌ای بر عوامل بیماری‌زای ناشی از عوارض دیابت دخیل است؛ عواملی که ممکن است یا به‌طور مستقیم باعث آسیب سلول بتای پانکراس ‌شوند یا منجر به اختلالات متابولیک شوند که می‌تواند باعث القاء یا تشدید دیابت شوند. تأثیر ارزشمند مواد مغذی آنتی‌اکسیدانی بر کنترل گلایسمیک (شاخصی برای سنجش میزان تأثیر غذا بر قند خون) در بیماران دیابتی در مطالعات تجربی و بالینی گزارش شده است. در سال ۲۰۰۶ مطالعه‌ای برای تشخیص اثرات عصاره بذر خارمریم (سیلی‌مارین) که ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی بر پروفایل گلایسمیک در بیماران دیابتی دارد، طراحی و نتایج آن در مجله Phytotherapy Research منتشر شد. یک آزمایش بالینی تصادفی ۴ ماهه بین ۵۱ بیمار مبتلا به دیابت نوع ۲ در دو گروه انجام شد. گروه اول (۲۵ نفر) روزانه ۳ مرتبه یک عدد قرص ۲۰۰ میلی‌گرمی حاوی سیلی‌مارین به همراه درمان متداول دریافت کردند. گروه دوم (۲۶ نفر) درمان مشابه داشتند اما قرص دارونما به جای سیلی‌مارین دریافت کردند. بیماران هر ماه ویزیت می‌شدند و میزان هموگلوبین گلیکوزیله ((HbA(1)c، گلوکز خون ناشتا (FBS)، انسولین، کلسترول کل، LDL و HDL، تری‌گلیسرید، SGOT و SGPT در شروع و انتهای مطالعه اندازه‌گیری شدند.SGOT و SGPT، آنزیم‌هایی که به طور طبیعی در سلول‌های کبد و قلب وجود دارند و در صورت آسیب به کبد یا قلب در خون آزاد می‌شوند. براساس نتایج کاهش قابل توجهی در سطوح هموگلوبین گلیکوزیله، گلوکز خون ناشتا (FBS)، کلسترول کل، LDL، تری‌گلیسرید، SGOT و SGPT در بیماران درمان شده با سیلی‌مارین، در مقایسه با دارونما و همچنین مقادیر بدست آمده در ابتدای مطالعه در هر گروه مشاهده شد. در نتیجه درمان با سیلی‌مارین در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ به مدت ۴ ماه تأثیری مفید بر بهبود پروفایل گلایسمیک دارد. نتایج این مطالعه در سال ۲۰۰۶ در مجله Phytotherapy Research منتشر شد.

۲- افزایش شیر مادران

تغذیه با شیر مادر دارای مزایای سلامتی مهم برای نوزادان و مادران است. اخیراً پیشنهاد شده است که خارمریم (بذر خارمریم) توسط مادران شیرده برای تحریک تولید شیر استفاده شود. اگرچه مکانیسم عملکرد این گیاه دارویی هنوز ناشناخته است. در این مطالعه، اثر عصاره استاندارد میکرونیزه شده‌‌ی خارمریم بر روی سطوح سرمی پرولاکتین در رت‌های ماده ارزیابی شد. در یک تیمار ۱۴ روزه با این عصاره (۲۰۰-۲۵ میلی‌گرم بر کیلوگرم، خوراکی)، سطوح پرولاکتین سرم در روشی وابسته به دوز، افزایش یافت. همچنین، پس از ۶۶ روز وقفه در درمان با این عصاره، سطوح پرولاکتین همچنان به طور قابل توجهی بالا بود؛ اما یک روند رو به کاهش در میزان پرولاکتین مشاهده شد که از طریق یک دوره‌ی درمان ۷ روزه اضافی با عصاره سیلی‌مارین با این روند مقابله شد. بروموکریپتین (آگونیست (فعال‌کننده) گیرنده‌‌ی D2 دوپامین)، در دوز (۱۰-۱ میلی گرم بر کیلوگرم، به صورت خوراکی) سطوح پرولاکتین سرمی را کاهش می‌دهد. بروموکریپتین، در دوز ۱ میلی گرم بر کیلوگرم، به طور قابل توجهی سطوح بالای پرولاکتین سرمی ناشی از سیلی‌مارین را کاهش می‌دهد. در نتیجه، این مطالعه نشان داد که عصاره‌ی بذر خارمریم به طور قابل توجهی سطح پرولاکتین در گردش خون را در رت‌های ماده افزایش می‌دهد. به نظر می‌رسد این اثر در برخی موارد مربوط به گیرندها‌‌ی D2 دوپامین باشد. نتایج این مطالعه در سال ۲۰۰۹ در مجله Phytomedicine منتشر شد.

۳- کاهش اضطراب و استرس

اختلال وسواس جبری (فکری-عملی،OCD)، یک بیماری رایج عصبی- روانپزشکی است. اگرچه عوامل دارویی متنوعی برای درمان OCD موجود است، اما روانپزشکان متوجه شدند که اغلب بسیاری از بیماران قادر به تحمل عوارض جانبی این نوع داروها نمی‌باشند، پاسخ مناسبی به درمان نمی‌دهند یا داروها اثربخشیشان را پس از یک دوره درمان از دست می‌دهند. طب گیاهی می‌تواند راه حلی برای برخی از این مشکلات باشد. در حقیقت گیاهان بسیاری با اثرات روانگردان وجود دارند که عوارض جانبی کمتری دارند. این گیاهان می‌توانند به عنوان درمانی جایگزین و یا به منظور افزایش اثربخشی در برابر نشانه‌های متداول OCD استفاده شوند. هدف از این مطالعه مقایسه اثر عصاره خارمریم با فلوکستین (یک داروی ضد‌افسردگی) در درمان OCD است. این مطاله یک آزمایش تصادفی، دوسوکور، مقدماتی و ۸ هفته‌ای بود. براساس یک مصاحبه بالینی سازمان‌یافته، ۳۵ فرد بزرگسال که شاخص‌های ابتلا به بیماری OCD را داشتند، در این آزمایش شرکت کردند. در این مطالعه تصادفی، بیماران به طور تصادفی روزانه یک کپسول ۶۰۰ میلی‌گرمی عصاره خارمریم یا کپسول ۳۰ میلی گرمی فلوکستین را به مدت ۸ هفته دریافت کردند. نتایج تفاوت قابل توجهی را بین عصاره و فلوکستین در درمان OCD نشان ندادند. همچنین تفاوت قابل توجهی بین دو گروه در موارد عوارض جانبی مشاهده شده، وجود نداشت. نتایج این مطالعه در سال ۲۰۱۰ در مجله Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry منتشر شد.

۴- ضد التهاب

عصاره حاوی ترکیب فعال سیلی‌مارین و بذر خارمریم اثرات ضد التهاب و ضد آرتریت دارند که به دلیل ویژگی آنتی‌اکسیدانی قوی و به دام‌اندازی رادیکال های آزاد (به عنوان عامل پیش التهابی) است. سیلی‌مارین در مواردی که آرتریت (التهاب مفصل) در حال عود کردن است، نسبت به مواردی که آرتریت پیشرفت کرده، مؤثرتر است. سیلی‌مارین و سیلی‌بینین مانع از فرآیند التهابی از طریق مهار کردن مهاجرت نوتروفیل و مهار سلول کوپفر می‌شوند.

۵- ضد آلرژی

سیلی‌مارین و سیلی‌بینین خارمریم تشکیل واسطه‌های التهابی (پروستاگلاندین‌ها و لکوترین‌ها) و انتشار هیستامین از بازوفیل ها را مهار می‌کنند. بنابراین، بذر خارمریم ممکن است فعالیت‌های ضد آلرژی و ضد آسم داشته باشد.

۶- افزایش فعالیت آنتی اکسیدانی

براساس گزارشات سیلی‌مارین به عنوان یک آنتی‌اکسیدان بسیار مؤثر، باعث حبس رادیکال‌های آزاد (گونه‌های اکسیژن فعال) و مهار پراکسیداسیون لیپید می‌شود؛ بنابراین از سلول‌ها در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می‌کند که موجب افزایش سیستم تدافعی آنتی‌اکسیدانی آنزیمی و غیرآنزیمی سلول‌ها شامل گلوتاتیون کاهش یافته، سوپراکسیداز دیسموتاز و کاتالاز می‌شود. این سیستم به دلیل توانایی در جلوگیری از پراکسیداسیون لیپید و جایگزینی سطوح گلوتاتیون کاهش یافته، می‌تواند از کبد، مغز، قلب و سایر اندام‌های حیاتی در برابر آسیب اکسیداتیو محافظت کند. سیلی‌بینین دارای ویژگی‌های غشای محافظتی است و این ویژگی می‌تواند اجزاء خون را از آسیب اکسیداتیو حفظ کند.
اثر آنتی‌اکسیدان سیلی‌مارین در جلوگیری از آسیب کبدی ناشی از داروی سایکوتروپیک (درمان اختلالات روانی) ارزیابی شد. این آزمایش بر روی ۶۰ بیمار تحت درمان مزمن با داروی سایکوتروپیک انجام شد که به مدت ۹۰ روز سیلی‌مارین یا دارونما دریافت کردند. نتایج نشان داد که مصرف سیلی‌مارین آسیب کبدی لیپوپراکسیداتیو را کاهش می‌دهد. براساس نتایج مطالعه افزایش لیپوپراکسیداتیو ممکن است با آسیب کبدی ناشی از داروی سایکوتروپیک مشارکت داشته باشد. نتایج این مطالعه در مجله Current Therapeutic Research منتشر شده است.

۷- بهبود عملکرد کبد

سابقه مصرف بذرهای خارمریم به منظور مراقبت از کبد به قرن اول بر‌می‌گردد. فعالیت آنتی‌اکسیدانی یکی از مهم‌ترین فاکتورها در حفاظت کبدی است. براساس شواهد موجود خارمریم ممکن است از طریق یک سری مکانیسم‌ها مانند فعالیت آنتی‌اکسیدانی، بلوکه کردن ترکیبات سمی در غشای سلول، افزایش سنتز پروتئین، فعالیت ضد فیبروزی و اثرات ضدالتهابی یا متعادل‌کننده سیستم ایمنی از کبد محافظت کند.
– پتانسیل ضد سمیت کبدی: سیلی‌مارین سلول‌های کبد را دربرابر بسیاری از عوامل سمی کبدی در انسان‌ها و حیوانات محافظت می‌کند. برخی قارچ‌ها مانند Amanita phalloides (آمانیتا، معروف به کلاهک مرگ) و A. virosa حاوی دو توکسین فالویدین و آلفا- آمانیتین هستند؛ این دو توکسین باعث تخریب غشای سلولی هپاتوسیت و بلوکه شدن سنتز پروتئین کبدی می‌شود که منجر به آسیب کبدی شدید و مرگ می‌شود. سیلی‌مارین به طرز مؤثری از این اثرات، از دو طریق ۱) بلوکه کردن محل‌های اتصال توکسین (سم)، ۲) افزایش ظرفیت احیاء سلول‌های کبد، جلوگیری می‌کند. تزریق داخل وریدی سیلی‌بینین در عرض ۲۴ ساعت پس از مصرف قارچ، اقدامی مؤثر در برابر آسیب کبدی است.
در یک مطالعه‌ ۶۰ بیمار با مسمومیت شدید قارچ آمانیتا، با دمکرده‌ حاوی ۲۰ میلی‌گرم/کیلوگرم از سیلی‌بینین تحت درمان قرار گرفتند؛ بهترین نتایج حاصل شد و هیچ گونه مورد فوتی مشاهده نشد. اغلب سیلی‌مارین به عنوان درمان حمایتی در مسمویت غذایی ناشی از مصرف قارچ استفاده می‌شود. خارمریم از کبد در برابر آسیب ایسکمیک (کاهش جریان خون به اندام)، مقادیر اضافی آهن و تابش اشعه محافظت می‌کند.
کمیته E آلمان مصرف سیلی‌مارین را برای درمان بیماری‌های کبد از جمله هپاتیت A، سیروز کبدی ناشی از مصرف الکل و هپاتیت ناشی از مواد شیمیایی تأیید می‌کند.
– سیروز کبدی ناشی از مصرف الکل: متابولیسم اتانول شامل تشکیل رادیکال‌های آزاد منجرشونده به استرس اکسیداتیو در کبد است. سیلی‌مارین به طور موفق‌آمیزی بر علیه سیروز کبدی ناشی از مصرف الکل، به‌واسطه مکانیسم‌های آنتی‌اکسیدانی و حفظ پارامترهای بیوشیمیایی کبد در حد طبیعی، مقابله می‌کند.
– هپاتیت: در بیماران مبتلا به هپاتیت حاد ویروسی، سیلی‌مارین مدت زمان درمان را کوتاه کرد و سطوح سرمی بیلی‌روبین و آنزیم کبدی را بهبود داد. همچنین میزان پارامترهای بیوشیمیایی در بیماران تحت درمان با سیلی‌مارین زودتر به سطح طبیعی رسیدند.
– فیبروز کبدی: فیبروز کبدی می‌تواند منجر به تغییر شکل ساختمان کبد شود که منجر به نارسایی‌های کبدی می‌شود. سیلی‌مارین به طور شاخصی این فرآیند را در بیماران مبتلا به فیبروز کبدی مهار می‌کند که نشان دهنده پتانسیل ضد فیبروزی آن است.
– بازسازی بافت کبدی: سیلی‌مارین بازسازی بافت کبدی را با افزایش سنتز پروتئین در کبد آسیب دیده تحریک می‌کند. در آزمایشات انجام شده بر روی کبد رت‌ها، سیلی‌بینین به طور قابل توجهی تشکیل ریبوزوم‌ها، سنتز DNA و سنتز پروتئین را افزایش داد. نکته جالب این است که افزایش سنتز پروتئین، ناشی از سیلی‌بینین، تنها در کبدهای آسیب دیده مشاهده شد و در نمونه‌های کبد سالم این اثر مشاهده نشد.

۸- تقویت سیستم ایمنی بدن

فعالیت تنظیم سیستم ایمنی بدن مربوط به سیلی‌مارین در بیماران مبتلا به بیماری کبدی ممکن است مشمول عملکرد محافظت کبدی این ترکیب باشد. سیلی‌مارین در شرایط آزمایشگاهی از جوندگان در برابر سیستم ایمنی سرکوب‌شده ناشی از امواج فرابنفش محافظت کرد. سیلی‌بینین فعالیت لنفوسیت T، لکوسیت چند هسته‌ای انسان، را مهار کرد. مصرف طولانی مدت سیلی‌مارین با افزایش لنفوسیت‌های T (یکی از انواع سلول‌های سیستم ایمنی)، اینترلوکین‌ها (ترکیباتی از سلول‌های سفید خون که باعث تنظیم پاسخ سیستم ایمنی می‌شوند) و کاهش تمام انواع ایمونوگلوبولین‌ها (هر نوع پروتئین موجود در سرم و هر نوع سلولی از سیتم ایمنی که به عنوان آنتی‌بادی یا پادتن عمل می‌کند) سیستم ایمنی را بهبود می‌دهد.
سیلی‌مارین می‌تواند به عنوان یک داروی کمک درمانی در موارد نیاز به سرکوب سیستم ایمنی مانند بیماری‌های خود ایمنی و انواع عفونت مفید باشد.

۹- ضد میکروب

اگرچه سیلی‌مارین بر تکثیر ویروس اثری ندارد، اما نقش مفیدی بر ویروس‌های هپاتیت، از طریق عملکرد مهاری آن بر فرآیندهای التهابی و سیتوتوکسیک (سمیت سلولی) ناشی از عفونت‌های ویروسی دارد. سیلی‌بینین رشد سلول‌های آلوده به ویروس‌های هپاتیت B را از طریق القاء مرگ سلولی مهار می‌کند. همچنین سیلی‌مارین فعالیت مهاری در برابر سایر ویروس‌ها در رده‌های سلولی مختلف دارد.

۱۰- تنظیم کلسترول خون

مصرف سیلی‌مارین توسط بیماران مبتلا به چربی خون بالا (نوع ۲) باعث کاهش ملایم سطوح کلسترول کل و کلسترول HDL در پلاسمای خون می‌شود. سیلی‌مارین سطوح پلاسمایی کلسترول و لیپوپروتئین LD را در رت‌های مبتلا به چربی خون بالا کاهش داد در حالیکه سیلی‌بینین سطوح پلاسمایی کلسترول را در رت‌های نرمال کاهش نداد؛ اگرچه سطوح فسفولیپید کل کاهش را کاهش داد. غلظت کلسترول و فسفولیپید صفراوی در رت‌ها نیز به آهستگی کاهش یافت. کاهش کلسترول و فسفولیپیدهای صفراوی ناشی از مصرف سیلی‌مارین در هر دو نمونه رت و انسانی، ممکن است بخشی از آن به دلیل کاهش سنتز کلسترول کبدی باشد. سیلی‌مارین می‌تواند عاملی جدید در جلوگیری و درمان چربی خون بالا و آترواسکلروز (تصلب شرایین) باشد.

۱۱- ضد سرطان

در سال ۲۰۱۴ مطالعه ای با هدف تشخیص اثرات ضدسرطانی سیلی‌مارین بر دو رده سلول سرطان سینه (BT-474 و SK-BR-3) انجام و نتایج آن در مجله Advances in Breast Cancer Research منتشر شد. رده‌های سلولی SK-BR-3 و BT-474 از بانک سلولی مرکز پاستور تهیه شدند. سلول‌ها در شرایط استاندارد (دمای ۳۷ درجه سلسیوس، رطوبت ۹۵ درصد و فشار کربن دی اکسید ۵ درصد) کشت داده شدند. دو رده‌ی سلول سرطان سینه SK-BR-3 و BT-474 به مدت ۲۴ ساعت گرمخانه‌گذاری شدند و سپس ۱۰۰، ۲۰۰، ۴۰۰، ۸۰۰ و ۱۶۰۰ میکرو‌مول سیلی‌مارین به محیط کشت هر یک از رده‌های سلولی افزوده شد. خارمریم رشد دو رده‌ی سلول سرطان سینه SK-BR-3 و BT-474 را در غلظت‌های مختلف، بعد از ۲۴، ۴۸ و ۷۲ ساعت، مهار کرد. سیلی‌مارین مرگ سلول را در هر دو رده سلولی افزایش داد. سیلی‌مارین می‌تواند با سایر داروهای شیمی درمانی ترکیب شود تا نتایج بهتری حاصل شود.

۱۲- بهبود عملکرد قلب و عروق

در طول درمان سرطان، مصرف برخی داروهای شیمی‌درمانی به دلیل اثر سمی بر قلب محدود شده است؛ این اثر از طریق استرس اکسیداتیو و القاء آپوپتوزی (مرگ سلولی) ایجاد می شود. سیلی‌بینین، به دلیل عملکردهای آنتی‌اکسیدانی و محافظت غشایی، ویژگی‌های محافظت از سیستم قلبی- عروقی را دارد.
در سال ۲۰۱۷ مطالعه‌ای با هدف تشخیص اثر محافظتی فراکشن روغنی عصاره دانه خارمریم بر علیه اثر مخرب پرتو گاما در جنس ماده رت‌های آلبینو انجام و نتیجه آن در مجله Int J Pharm Pharm Sci منتشر شد. مالون آلدهید (MDA)، گلوتاتیون کاهش یافته (GSH) و متالوتیونین (MT) در بافت‌های قلب و مغز رت‌های مورد ٌآزمایش تخمین زده شدند. لاکتات دهیدروژناز (LDH) و کراتین کیناز- MB در سرم رت‌ها و بیومارکرهای (نشانگرهای زیستی) مغز شامل دوپامین و سروتونین نیز اندازه‌گیری شدند. درمان اثر مخرب اشعه گاما با استفاده از عصاره دانه خارمریم و فراکشن روغنی آن منجر به کاهش قابل توجه سطوح مالون آلدهید دربافت‌های قلب و مغز شد. اگرچه افزایش قابل توجه سطوح گلوتاتیون کاهش یافته در بافت‌های قلب و مغز مشاهده شد. همچنین افزایش قابل توجه سطوح دوپامین و متالوتیونینِ بافت قلب مشاهده شد. براساس نتایج، می‌توان نتیجه گرفت که عصاره دانه خارمریم و فراکشن روغنی آن یک اثر محافظتی در برابر آسیب قلبی و مغزی ناشی از امواج گاما دارد.

۱۳- بهبود عملکرد سیستم عصبی

سیلی‌مارین در جلوگیری و درمان فرآیندهای نورودژنراتیو (مخرب عصب) و نوروتوکسیک (اثر سمی بر اعصاب)، به دلیل اثرات آنتی‌اکسیدانی آن، مفید واقع شده است. سیلی‌مارین می‌تواند به طور مؤثری نورون‌های دوپامینرژیک را در برابر سمیت اعصاب ناشی از لیپو پلی‌ساکارید در مغز محافظت کند.
سیلی‌مارین در دوز ۲۰۰ (میلی گرم/ کیلوگرم/ روزانه) به شدت اکسیداسیون پروتئین‌ها را در هیپوکامپوس و کورتکس رت های سالمند، در مقایسه با رت‌های جوان، کاهش داد.
سیلی‌مارین می‌تواند به عنوان یک ترکیب انتخابی در برابر بیماری آلزایمر که در آن اکسیداسیون پروتئین یک رویداد اولیه مهم است، استفاده شود. براساس مطالعات پیشین، سیلی‌مارین فعالیت‌های آنتی‌اکسیدانی در سیستم عصبی مرکزی دارد که از طریق سد خونی – مغزی به سیستم عصبی مرکزی وارد می‌شود.

۱۴- بهبود عملکرد کلیه

سیلی‌مارین به حفظ عملکرد کلیوی نرمال کمک می‌کند. اثر سیلی‌مارین در رت‌های مبتلا به دیابت ملیتوس القاء شده با آلوکسان آزمایش شد. آلوکسان گونه‌های اکسیژن فعال که بافت کلیوی را آسیب می‌زنند، تولید می‌کند. سیلی‌مارین ۲۰ روز پس از ۹ هفته درمان با آلوکسان مصرف شد که بر آسیب‌های بافت کلیوی مؤثر بود. این ترکیب اثر آنتی‌اکسیدانی از طریق افزایش بیان ژن آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی و افزایش تعدادی از مهمترین مکانیسم‌های حافظتی در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد حاوی سوپر اکسید دیسموتاز، گلوتاتیون پراکسیداز و کاتالاز دارد. بنابراین، سیلی‌مارین می‌تواند به عنوان یک دارو برای درمان نفروپاتی دیابتی مصرف شود.

۱۵- افزایش قدرت باروری

در سال ۲۰۱۵ مطالعه‌ای با هدف بررسی اثر سیلی‌مارین بر متغییرهای تولید مثلی در رت‌های نر نژاد ویستار که مبتلا به فیبروز کبدی ناشی از کربن تتراکلراید بودند، انجام و نتایج آن در مجله The American Journal of Innovative Research and Applied Sciences منتشر شد. نتایج مطالعه نشان داد که فیبروز کبدی ناشی از کربن تتراکلراید برخی از متغییرهای تولید مثلی را در رت های نر کاهش می‌دهد. این اثر در نتیجه هیپوگنادیسم (تولید مقدار کم یا ناچیز هورمون از غدد جنسی) ناشی از کاهش در عملکرد اسپرماتوژنیک بیضه، عملکردهای استروئیدوژنیک و کاهش درسطح پلاسمایی گونادوتروپین غده هیپوفیز (FSH و LH) رخ می‌دهد. کاهش قابل توجه در تغییر آرایش سلولی ناحیه بیضه در گروه درمان شده با سیلی‌مارین مشاهده شد.

۱۶- افزایش ترشح صفرا

اثر محافظت کبدی سیلی‌مارین بر ترشح صفرا، با توجه خاص به ترشح نمک صفراوی، در رت‌های ویستار مطالعه شد. سیلی‌مارین در دوزهای ۲۵، ۵۰، ۱۰۰ و ۱۵۰ (میلی‌گرم/کیلوگرم/ روزانه) به مدت ۵ روز باعث افزایشی وابسته به دوز در جریان صفرا و ترشح نمک صفراوی شد. بیشترین اثر در دوز ۱۰۰ (میلی‌گرم/کیلوگرم/ روزانه) بود. براساس نتایج سیلی‌مارین ترشح صفرا را افزایش می دهد.