زعفران

بازدید: 116 بازدید
زعفران

نام تجاری گیاه:

Saffron

نام علمی گیاه:

Crocus sativus

تاریخچه:

حدود ۲۳۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، زعفران در مناطقی از شرق مدیترانه کشت و استفاده می شد. این گیاه ابتدا در مناطقی با شرایط آب و هوایی خاص، و پس از آن در سراسر منطقه ی اورآسیا گسترش یافت و در نهایت به بخش هایی از شمال آفریقا، آمریکای شمالی و اقیانوسیه هم رسید. زعفران، در دوران پادشاهی هخامنشی در سده ی ۵ قبل از میلاد در اصفهان کشت می شد و در مراسم تشییع جنازه کاربرد داشت. استفاده از این گیاه، همچون عطر و دارو هم در این عصر رایج بود.

کلمه ی انگلیسی saffron از کلمه ی لاتین Safranum  در قرن دوازدهم و کلمه ی فرانسوی کهن Safran مشتق شده است. در همین حال، کلمه ی لاتین  Safranum  نیز از کلمه ی فارسی زرپران (zarparān) و یا عربی زعفران(za’ferân) به معنای زرد، مشتق شده است.

۱- نشاط بخشی، پیشگیری از استرس و افسردگی

 براساس پژوهش های یک گروه تحقیقاتی، مصرف روزانه ۸۰ میلی گرم عصاره ی زعفران اثرات بالینی ضد افسردگی بارزی در مقایسه با دوزهای کمتر دارد. برابری یـا برتـری تأثیر آن در مقایسه با داروهای ضد افسردگی فلوکستین، ایمـی پـرامین و پلاسـبو گزارش شده اسـت. در این پژوهش، کارآزمایی دوسوکر کنترل شده، روی شصت بیمار مبتلا به افسردگی خفیف و متوسط به مدت شش هفته انجام شد. بیماران به طور تصادفی به دو گروه «مصرف روزانه ۴۰ میلی‌گرم زعفران و مصرف روزانه ۸۰ میلی‌گرم زعفران» تقسیم شدند. یافته ها نشان داد که زعفران در هر دو گروه مؤثر بود اما در گروهی که روزانه ۸۰ میلی‌گرم زعفران دریافت می کردند اثرات بالینی ضد افسردگی، بارزتر بود که از نظر آماری تفاوتِ معناداری است.

نتایج پژوهشی روی موشهای آزمایشگاهی، منتشر شده در فصلنامه ی گیاهان دارویی، هم نشان داد که مصرف عصاره ی زعفران، از زمان بی تحرکی در موش ها می کاهد. چنانچه ماده ای زمان بی حرکتی را کاهش دهد، دارای اثر ضد افسردگی است. براساس همین مطالعه، محتمل است که اثر ضد افسردگیِ کلاله ی زعفران به سبب وجود کروسین و سافرانال در آن باشد. کروسین بر سیستم دوپامینرژیک و مهار بازجذب نوراپی نفرین و سافرانال بر سیستم سروتونرژیک مؤثر است.

پژوهش دیگری تأیید می کند که مصرف کپسول های ۱۵ گرمی عصاره ی زعفران(حاوی عصاره ی خام ۳۵۰-۳۰۰ میکروگرم سافرانال) دو بار در روز و به مدت هشت هفته در افراد افسرده، به کاهش علائم افسردگی این افراد کمک می کند. تأثیر مصرف این مقدار زعفران، مشابه مصرف داروی فلوکستین (داروی ضد افسردگی از گروه مهارکننده های بازجذب سروتونین) است.

۲- درمان سندروم پیش از قاعدگی (PMS)

 نتایج یک پژوهش نشان داد، مصرف مکملِ زعفران، دو بار در روز به میزان ۱۵ میلی گرم در طول ۲ دوره قاعدگی، علائم سندروم قبل از قاعدگی را به میزان چشمگیری کاهش می دهد.

بر اساس پژوهشی دیگر، مصرف روزانه ۳۰میلی گرم عصاره ی زعفران در طول دو دوره ی قاعدگی، علائم سندروم پیش از قاعدگی ۷۵ درصد از زنان را به میزان ۵۰ درصد کاهش داد(در گروه دارونما۸ درصد). برپایه ی همین پژوهش، نشانه های افسردگیِ قاعدگی در ۶۰ درصد زنان شرکت کننده به نصف کاهش یافت در حالی که این مقدار در گروه زنانی که دارونما مصرف کرده بودند فقط ۴ درصد بود.

آقا حسینی و همکاران در پژوهش دیگری نشان دادند، مصرف زعفران از علائم سندروم قاعدگی خواهد کاست. برهمین اساس، مصرف روزانه ۳۰ میلی گرم عصاره ی زعفران ازعلائم و دردهای قاعدگی می کاهد. مصرف این گیاه به طور چشمگیری علائم و مشکلات احساسی و رفتاری مرتبط با سندروم قاعدگی را هم، کم می کند.

۳- درمان نارسائی ها و اختلالات کبدی

 پژوهشگران ایرانی مقاله ای به نام «بررسی تأثیر عصاره ی زعفران بر الگوی الکتروفورتیک اجزای پروتئینی سرم در موشهای سوری نر»در مجله ی علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان منتشر کرده اند. نتایج این پژوهش نشان می دهد، مصرف عصاره ی زعفران باعث افزایش آلبومین در موش های آزمایشگاهی می شود. برپایه ی همین پژوهش، مصرف دوزهای ۱۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم و ۲۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم  زعفران پس از ۲۰ روز، در موش های تیمار شده باعث افزایش سطح سرمی گاما و سطح سرمی آلفا-۲ و بتا و نسبت A/G (نسبت آلبومین به گلوبولین) شد. با توجه به اینکه سنتز آلبومینها در کبد انجام می شود، افزایش میزان آلبومین نشان دهنده ی بهبود عملکرد کبد در اثر تزریق عصاره ی زعفران است. همچنین افزایش سنتز گلبولین ها و کاهش نسبت A/G نشان می دهد، عصاره ی زعفران توانسته بدون ایجاد تحریک آنتی ژنیک موجب تقویت سیستم ایمنی گردد. مطالعه روی موشهای کوچک آزمایشگاهی نشان داد، با تزریق عصاره ی زعفران، نسبت آلبومین به گلوبولین در تمامی گروههای تجربی، متناسب با افزایش دوز عصاره ی زعفران، کاهش معناداری یافته است. نیز، سنتز آلبومین در بیماری های مختلف به خصوص در بیماری های کبدی و غالباً نسبت آلبومین به گلبولین، در پلاسمای مبتلایان به این بیماری ها کاهش یافت. با توجه به نقش کبد در سنتز آلبومین، افزایش سنتز این ماده را می توان نشانه ی بهبود فعالیت سلولهای کبدی دانست.

پژوهش دیگری نشان می دهد، مصرف روزانه ۱۰۰ میلی گرم مکمل زعفران، به مدت شش هفته غلظت IgM (نوعی آنتی بادی، که در پاسخ دهی ایمونولوژیکی به عفونت هایی مثل هپاتیت ترشح می شود.) و تعداد سلوهای بازوفیل را کاهش می دهد. در اکثر بیماران مبتلا به هپاتیت، سطح IgM بالاست. مصرف عصاره ی زعفران غلظت IgG (آنتی بادیIgG در موقع جواب دادن به یک آنتی ژن محلول ظاهر می شود) و تعداد مونوسیت ها را هم، افزایش می دهد.

 ۴- تقویت کننده میل جنسی

سال ۲۰۰۲ میلادی نتیجه ی پژوهش سونجای کومار و همکاران، مشخص کرد، مصرف کپسول گیاهی “تنتاکس رویال” شامل پودر زعفران و چند گیاه دیگر باعث افزایش تعداد جفت گیری و تعداد انزال، کاهشِ مدت زمان جفت گیری و انزال و بهبود بیماری نقصان نعوذ در موش های ویستار بالغ می شود و اثری مشابه داروی محرک جنسی سیلدنافیل دارد. پس از بررسی بافت رنگ آمیزی شده ی هیپوفیز پیشین هم، افزایش مشخصی در تعداد سلول های بازوفیل که مسئول تولید FSH (هورمون محرک فولیکول) و LH (هورمون جسم زرد) هستند و افزایش معنی داری در میزان تستوسترون خون و تعداد اسپرم مشاهده شد.

در پژوهش دیگری، که در مجله ­ی علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی زنجان منتشر شد؛ سطح سرمی FSH، LH و تستوسترون در گروهی از موش ها که در هر ۴۸ ساعت، ۱۰۰ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم عصاره ی زعفران دریافت کرده بودند در مقایسه با گروه شاهد افزایش یافت. نتایج این پژوهش نشان می دهد که عصاره ی زعفران باعث افزایش سطح سرمی گنادوترپین های هیپوفیز پیشین می شود. به دنبال آن در اثر افزایش LH و FSH سطح سرمی تستوسترون هم افزوده می شود.

۵- بهبود عملکرد قلب و عروق

 براساس پژوهش ها، مصرف ۵۰ میلی گرم عصاره ی زعفران دو بار در هفته به مدت شش هفته اکسیداسیون LDL را در افراد سالم و مبتلا به بیماری عروق کرونر کاهش می دهد.

برپایه ی این پژوهش ها عصاره ی زعفران، جریان خون و عملکرد قلب و عروق را تنظیم می کند، مصرف این عصاره از تشکیل لخته ی خون در بدن جلوگیری می کند. پژوهش روی موش های صحرایی نشان داد که زعفران اثر چشمگیری بر حفظ همودینامیک و عملکرد مناسب بطن چپ دارد. برپایه ی پژوهشی دیگر، کراتین کیناز و لاکتات دهیدروژناز در موش های تحت درمان با زعفران، در مقایسه با گروهی که ایزوپروتونرول دریافت کرده بودند به طور چشمگیری کاهش یافت. این یافته های بافت شناسی اثر زعفران بر بخش هایی از قلب را تأیید می کند.

محققان اثرات کروسین و سافرانال زعفران را بر کاهش فشار خون نشان دادند. در این پژوهش کروسین، سافرانال و عصاره ی آبی زعفران، فشار خون و ضربان قلب را به صورت وابسته به دوز در موش های آزمایشگاهی کاهش دادند. در مطالعه ی دیگری کروستین، هیپرتروفی ناشی از نوراپی نفِرین در موش ها را کاست. کروستین بر سطح آنزیم های آنتی اکسیدانی مانند سوپراکسید دسموتاز قلبی، کاتالاز و گلوتاتیون پراکسیداز می افزاید.
در پژوهشی دیگر، تزریق کروستین به خرگوش های تغذیه شده با رژیم کلسترول بالا، سرم کسترول را به نصف کاهش داد و مانع از ابتلا به آترواسکلروز(تصلب شرایین) شد.

 

۶- بهبود تنفس

برپایه ی پژوهش ها، زعفران در عضله ی صاف زنجیره ی تراشه ی خوکچه ی هندی اثر تحریکی نسبتاً قوی بر گیرندهای بتا – ۲ آدرنرژیک و اثرات آنتاگونیستی غیررقابتی بر روی گیرنده های هیستامینی H1و گیرنده های موسکارینی دارد. زعفران بر تراشه ی جدا شده ی خوکچه ی هندی اثر اتساعی نسبتاً قوی داشت که هم سطح و حتی فراتر از تئوفیلین (دارویی برای بیماران مبتلا به آسم،آمفیزم و برونشیت)و سافرانال تا اندازه ای سبب ساز اثر اتساعی زعفران است. زعفران و سافرانال بر خوکچه ی هندی اثر ضدسرفه دارند ولی کروسین فاقد چنین اثری است. اثربخشی مصرف یک فرمولاسیونِ حاوی زعفران(مخلوط ۱ گرم زعفران و ۳۰۰ گرم عسل) در درمان پنومونی(سینه پهلو) با دوز ۱ تا ۳ میلی لیتر روزانه دو مرتبه همراه با درمان استاندارد برای مدت ۳ ماه در گروهی از کودکان ۲ تا ۱۲ سال با گروهی دیگر از کودکان مبتلا به پنومونی تحت درمان استاندارد، مقایسه شد. نتایج نشان داد که کودکان گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل زودتر درمان شدند و تا ۶ ماه بیماری آنها عود نکرد. پس این فرمولاسیون، در کودکانِ مبتلا به پنومونی نقش درمان کننده و پیشگیرنده داشته است.

کلاله ی زعفران حاوی ترکیبات کروسین، زیگزانتین، لیکوپن، آنتوسیانین، آلفا کاروتن، بتاکاروتن است. ترکیب ایجاد کننده ی طعم تلخ در زعفران، پیکروکروسین نام دارد که قابل تبلور است. پیکروکروسین از طریق هیدرولیز اسید، ماده ای به نام سافرانال تولید می کند.

  • نام زعفران، نخستین بار، سده ی هفتم پیش از میلاد در یک کتاب گیاه شناسی آشوری، آمده است.
  • زعفران، از دیرباز برای انجام غسل در معابد و اماکن مقدس استفاده می شد.
  • زعفران برای کلئوپاترا و دیگر فراعنه ی مصر باستان خاصیت خوشبو کنندگی داشت و همچون عطر از آن استفاده می کردند.
  • ۹۰ درصد زعفران دنیا در ایران تولید می شود.

مصرف زعفران تا ۱/۵ گرم در روز برای افراد بالغ عوارضی ندارد. در دوز ۵ گرم، اثرات سمی گزارش شده است. برای جلوگیری از ایجاد عوارض، بهتر است در مصرف آن زیاده روی نشود.

مصرف چای زعفران۲ساعت پیش یا پس از غذا.
  • خانم های باردار و شیرده پیش از مصرف این چای با پزشک مشورت کنند.
  • افراد مبتلا به اختلالات دو قطبی پیش از مصرف این چای با پزشک مشورت کنند. 

تاکنون هیچ تداخل دارویی با زعفران، گزارش نشده است.

در طب سنتی، زعفران، عصاره و تنتور آن تسهیل کننده ی هضم غذا، اشتها آور، آرامبخش، معرِق، خلط آور، قاعدگی آور وسقط کننده ی جنین هستند. زعفران و مشتقات ذکر شده، برای درمان اختلالات کبد و کیسه صفرا، اسپاسم، درد دندان و لثه، نفخ، بیخوابی، افسردگی، التهاب مخاط بینی و گلو ، تشنج، بی نظمی قاعدگی، قاعدگی دردناک، کمردرد، سرفه، آسم، برونشیت، تب، استفراغ، سرخک، آبله، عفونت های ادراری استفاده می شوند. این گیاه، طبع گرم و خشکی دارد، تقویت کننده ی قلب و مقوّی معده، ضد تشنج و مُسکنِ اعصاب به شمار می رود و برای درمان بی خوابی مفید است. زعفران درطب آیروودا Ayurveda ) : طب سنتی هندوستان) همچون، آداپتوژن(افزایش دهنده ی مقاومت بدن در برابر استرس ها مثل تروما، اضطراب و خستگی) مصرف می شود.


محصولات مرتبط با زعفران

  • چای زعفران نیوشا

دسته‌بندی گیاهان و میوه ها
اشتراک گذاری
نوشته های مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

سبد خرید

سبد خرید شما خالی است.

ورود به سایت